يك روز

يك روز خاطراتم را ريز ريز مي‌كنم و جلوي اين كبوتر‌هايي كه هر كله‌ي سحر مي‌آيند و بغبغو كنان روي لبه‌ي فلزي پشت پنجره رژه مي‌روند، مي‌ريزم.
يك روز اين كار را مي‌كنم.

رايزر

آقاي «ب» در ميان كساني كه با او سر و كار داشته‌اند حسن شهرت و احترام نسبتاً قابل قبولي دارد اين را بقيه‌ي همسايه‌ها و كساني كه بيشتر مي‌شناسندش، مي‌گويند. ولي تا آنجا كه من مستقيماً از او دانسته‌ام، به تازگي دچار مرگ ذهني شده است. يعني اين، آن چيزي است كه شنيدم مي‌گفت. در اينكه مرگ ذهني با مرگ مغزي فرق دارد كه ترديدي نيست، ولي از توضيحاتش اينطور برمي‌آمد كه با زوال عقل هم يكي نيست؛ يا بهتر بگويم خيلي هم فرق دارد.

اينها را امروز فهميدم. وقتي كه به دستشويي رفته بودم. نه اينكه آقاي ب در مستراح كشيك بكشد تا من بروم و او براي من از مرگ ذهني‌اش بگويد، بلكه اين دستشويي و مستراح و حمام خانه‌ي من با يك رايزر به تمام دستشويي هاي طبقات ديگر وصل است و اگر صدايي به اندازه‌ي كافي بلند در طبقات نزديك ايجاد شود مي‌شنوم؛ خصوصاً كه نشستن روي توالت فرنگي را دوست دارم، حتي تا مدتي هم بعد از اينكه كارم تمام شده است روي آن مي‌نشينم و مقداري فكر مي‌كنم.

سرما خورده‌ام. از آن سرماخوردگي‌هايي كه هر شش هفت سال يك‌بار ممكن است به سراغم بيايد. آخرين بار كه اينطور سرما خوردم همان هفت هشت سال پيش بود. خودم كه معتقدم تمام امراض نوعي بيماري روحي هستند، حتي آنها كه جسمي محسوب مي‌شوند. نظر است ديگر، چه اشكالي دارد؟ من اينطور فكر مي‌كنم و برايم هم اهميتي ندارد كه ديگران چطور فكر مي‌كنند. كلاً مدتي است كه اين «چطور فكر كردن ديگران» برايم اهميت ندارد، شايد دوازده، سيزده سالي بشود، اگر از مادرم يا همسر سابقم بپرسيد مي‌گويند خيلي بيشتر از اين حرفهاست، ولي من خودم معتقدم كه نبايد دوازده سيزده سال بيشتر باشد. حالا كه اين سرماخوردگي سراغم آمده و خودش را مي‌خواهد تا اعماق دماغ و گلو و سينه‌ام پيش ببرد، من همچنان سعي مي‌كنم با قرقره‌ي آب نمك و خوردن سوپ داغ و نوشيدن مكرر آب گرم در برابرش مقاومت كنم.

امروز به دليل همين سرماخوردگي لاكردار و بي‌حالي‌ام بود كه اشتياق بيشتري براي ماندن روي توالت فرنگي داشتم و همينطور كه به نشستن ادامه مي‌دادم و سكوت كاملي برقرار شده بود، ناگهان صداي آقاي ب از توي رايزر آمد. داشت بلند بلند حرف مي‌زد. لحنش صادقانه، جدي و بي‌رحم بود. قبل از آنكه كلماتش برايم مفهوم شود حس اين را داشتم كه به كسي گزارش مي‌دهد.
امروز بر اثر يك اتفاق خيلي ساده فهميدم آدمهايي هستند كه آنقدر من بنظرشان موفق و كامروا هستم كه مدتي است دارند تلاش مي‌كنند تا جلوي مرا بگيرند. طبيعتاً خيلي هم از اين افتخار مفت و مجاني كه نصيبم شده خوشحال شدم، و البته از طرف ديگر خيلي ناراحت كه چرا اين را زودتر نفهميدم تا زودتر خوشحال شوم. چون مثلاً اولين بار حدود دو ماه پيش بود كه پاي يك مكالمه‌ي تلفني كسي حرفي زد كه چنين مضموني داشت و من البته آن مضمون را آنموقع نفهميدم و بنابراين همچنان از نظر او در حال ترقي و پيمودن قله‌هاي موفقيت بودم بدون اينكه اهميتي به حرفهايش بدهم. فقط با تعجب هرچه را شنيدم انكار كردم. بعد فكر كردم چقدر آدمها ديوانه و ابله و بيكارند كه مي‌آيند حرفي را مي‌زنند كه هيچ معني ندارد. حتي براي خودشان. ولي امروز فهميدم كه اينطور نيست، يعني براي خودشان معني دارد.
بگذاريد طوري بنويسم كه انگار قرار نيست هرگز اين نوشته‌ها منتشر شود.
ولي بي‌معني است. الان ديگر نمي‌توانم چنين چيزي را فرض بگيرم. چون همه چيز را طوري گفته‌ام كه كسي نتواند چيزي بفهمد. اگر قرار بود منتشر نشود قطعاً‌ طوري مي‌گفتم كه همه آنرا بفهمند. اين اصلاً از روي ديوانگي نيست. اگرچه ظاهر تناقض‌آلودي دارد، ولي در واقع ابداً اينطور نيست. يعني من خيلي روحيه‌ي مردم آزاري ندارم. هميشه قبول اينكه چرا كسي بايد بخواهد ديگري را بدون بدست آوردن هيچ منفعت ملموس و مشخصي آزار بدهد، تقريباً غيرممكن است.
آقاي ب حالش خيلي بد بود. اين را از روي حرفهايي كه مي‌زد مي‌فهميدم. ولي من كه جرأت نمي‌كنم سراغش بروم. يعني رويم نمي‌شود بروم بگويم «من بدون اينكه تو بداني و بخواهي حرفهايت را شنيدم».

آقاي ب مي‌گفت «هيچ دليلي برا هيچ كاري ندارم.» انگار كه بقيه دليل دارند، مي‌خواستم همانموقع بگويم باور كن آقاي ب بقيه هم ندارند، توهم مي‌زنند يا دليل مي‌تراشند «هر چي به نظرم جالب بوده تو زندگي‌م انجام دادم يا ديگران و گذشتگانم انجام دادن و من نتيجه‌شون رو ديدم.» اين حرفش را تا حدودي قابل درك مي‌دانم، «واقعيتش اينه كه هيچ چيزي ديگه اونقدر جذاب نيست كه بخوام براش تلاش كنم. هيچ تلاشي برام معني نداره. تلاش مال آدمهاي عقده‌اي و تازه به دورون رسيده‌س كه مي‌خوان اينجوري به وجود داشتن بي‌معنيشون معني ببخشن.» در اين مورد نظري ندارم، واقعاً شايد بعضي باشند كه بدون هيچ عقده‌اي از نفس تلاش كردن خوششان بيايد، نمي‌شود كه همينطوري هر چه آدم به كله‌اش مي‌آيد، ولو تنها تنها، ببندد به ناف خلق‌الله  «اگه خود اين حرفا تازگي داشت، شايد براي كسي مي‌گفتمشون، ولي حتي اينا هم كهنه و دمُده و دستمالي شده‌ن.» خب هر كسي چارتا هدايت خوانده باشد اين را مي‌داند «شبيه اون مسافر خونسار توي قصه‌ي تاريكخونه شدم، با اين تفاوت كه حتي كاري كه اون كرد و حرفاشو براي يكي زد رو هم نمي‌تونم و نمي‌خوام بكنم، چون باز مي‌شه يه تقليد احمقانه و مسخره از يه آدم ديگه.» من كه عرض كردم. خب حالا مثلاً تقليد نكردي، چه كار مي‌كني؟ «براي همين دارم الان با خودم حرف مي‌زنم.» احسنت، چه فكر بكري! «اينم كه خودمو نمي‌كشم هم شايد واسه همينه؛ خودكشي هم خز شده.»  هيچ وقت فكر نمي‌كردم خودكشي «خز» شود. همانموقع فهميدم اين آقاي ب با اين ديدگاه غير سازنده‌اش به هيچ‌كجا نمي‌رسد.
امروز فهميدم اين زمين بازي پشتي محل خيلي كارهاست. منظورم كار خلاف نيست؛ آنرا كه همه مي‌دانند، زمين‌هاي بازي بعدازظهرها و ساعات بعد از نيمه شب جان مي‌گيرند و بوي علف و صداي خنده و بكش و واكش از آنها شُرّه مي‌كند، ولي منظور من ساعات عادي است. چون ديدم براي بار پنجم در عرض يك‌سال باز دارند كفپوش‌هاي آن را تعمير يا تعويض مي‌كنند. خب چه كاري بهتر از اين؟ كه زمين بازي تبديل به زمين كار و كوشش بشود و عده اي از اين طريق نان بخورند. هر بار دو الي پنج كارگر زهواردررفته مي‌آوردند يك مشت كفپوش مي‌ريزند آنجا كه معلوم است هم‌الان از يك زمين بازي ديگر كنده‌اند. بعد مال اينجا را مي‌كنند و مال آنجا را آهسته آهسته و سر صبر مي‌چسبانند جاي اينها. روزي، دو روزي يك بار هم يك آقاي مهندس‌طوري مي‌آيد و با دستهايش به اين بدبخت قراضه‌ها كه با دهان نيمه‌باز هاج و واج نگاهش مي‌كنند، اين سو آن سو را نشان مي‌دهد و مي‌رود و اينها هم بعد از اينكه زير سايه ديوار كمي خستگي در مي‌كنند كمافي‌السابق به روش خودشان به جابجا كردن بي‌هدف كفپوش‌ها ادامه مي‌دهند. امروز كه باران مي‌آمد و كار روي زمين تعطيل بود اينها را فهميدم.

هرچه بيشتر مي‌گذشت صداي آقاي ب بيشتر از تنفر پر مي‌شد طوري كه اين آخر سر به ترسناكي مي‌زد. «بيشتر اين آدما يه مشت انگلن! همه جا رو همين انگلا گرفتن. هيچ جا براي زندگي موجودات متعالي باقي نمونده» من توي مغزم خيلي زيرلبي فكر مي‌كردم كه اين دوست من چنان مي‌گويد متعالي، انگار كه كل خلقت اگر از كجا آمده باشد خوب است. بعد هم خب دوست عزيز اگر اين انگلها و كرمها و سوسكها و غيره نبودند كه موجود متعالي كجايش متعالي بود ديگر؟ چرا سختش مي‌كني؟
اين را هم فهميدم كه تازگيها به خانه و زندگي‌ام بيشتر از قبل اهميت داده‌ام. در واقع براي اولين بار موفق شده‌ام كه خانه‌ام را همان‌طور بچينم كه تويش راحتم. نمي‌دانم تا الان چه چيز مانع مي‌شد. تنبلي؟ تعاريف متداول و متعارف چيدمان و دكوراسيون؟ اكراه از تغيير وضع موجود؟ ذهن آشفته؟ به هر حال الان فرقي نمي‌كند. هر كدامش كه بوده است، به احتمال قوي، اين اتفاق، را مي‌توان به معني دور زدن يا شكستن يكي يا بيشتر از اين موانع فرض كرد و همين براي من يعني يك اتفاق مهم. در كل شور و شوق خوبي براي اين كار پيدا كرده‌ام. نمي‌دانم چرا. اصلاً من از بچگي همينطور ويري بوده‌ام. به يك چيزي حالا چه خوب و چه مهمل مي‌چسبيده‌ام و آنقدر ادامه‌اش مي‌داده‌ام تا گندش در بيايد.
 «من به اين مي‌گم مرگ ذهني، يعني خودت مي‌دوني كه بودنت اضافه‌س و هيچ فايده‌اي براي خودت و كس ديگه‌اي نداره ولي از طرف ديگه مي‌دوني قرار نيست بميري و قرار هم نيست خودكشي كني و قرار نيست چيزي تغيير كنه كه تو هم متناسب با اون تغيير كني، پس در واقع ذهنت مرده و تو داري براي اينكه جنازه‌ي ذهنت رو نگه داري، كاراي بي‌معني ولي به ظاهر واقعي مي‌كني. مثل آب راكدي كه هيچ اثري نداره جز اينكه توش حشرات و جلبگا رشد كنن و اونقدر به رشدشون ادامه بدن تا بوي تعفنش همه جا رو برداره...» اينجاي حرفهايش ديگر ديدم نمي‌توانم به گوش دادن ادامه دهم. راستش را بگويم ترسيدم.
از روي توالت فرنگي بلند شدم و سيفون را هم نكشيدم تا صداي آن مزاحم ذهن مرده‌ي آقاي ب نشود. دستم را شستم و در مستراح را بستم و آمدم بيرون.
امروز فهميدم كه امثال آقاي ب را هيچ كس نمي‌تواند كمك كند. در واقع آنها احتياج به كمك كسي هم ندارند. آنها نقاط كور خلقتند. جايي كه همه چيز ساخته شده و ناگهان نقش آنها بدون آمادگي و پيش‌بيني منتفي شده، بدون آنكه جلوي تولدشان گرفته شود.
امروز فهميدم من از امثال آقاي ب خوشم نمي‌آيد، ولو اينكه بخشي از واقعيت هستند و در واقع خيلي واقعي هستند. ضمن اينكه نوعي سمپاتي با آنها احساس مي‌كنم، ولي ترجيح مي‌دهم رابطه‌مان در حد همان انتقال يك صداي گاه و بيگاه از توي رايزر مستراح باشد. وقتي به اين نتيجه رسيدم فوراً برگشتم داخل و سيفون را كشيدم. بعد از تخليه سيفون، هرچه گوش كردم صدايي نمي‌آمد. ديگر نمي‌دانم از حس اينكه كسي در طبقه‌ي ديگر صدايش را مي‌شنيده ساكت شد يا اينكه ذهن مرده‌اش خشك شده بود. بعد محلول آب نمك را با سرنگ توي سوراخهاي دماغم ريختم و گذاشتم خوب خيس بخورد و خالي كردم چند بار اين كار را همراه با قرقره‌ي محلول انجام دادم. سرماخوردگي وقتي مي‌آيد براي من حسنش همين است، دليل پيدا مي‌كنم كه دودستي سلامتم را از شرّ گزندش محافظت كنم.
امروز كلاً روز خوبي بود، چيزهاي زيادي فهميدم. حتي خيلي بيشتر از اينها، ولي مابقي آن را نمي‌شود گفت، اما مي‌شود حس كرد، مي‌شود از لابلاي بخاري كه از روي تن تبدار زيرلحاف مي‌پيچد فهميد، مي‌شود از تغيير حجم بوي سيگار كه توي خانه موقع از بيرون آمدن شنيده مي‌شود درك كرد، مي‌شود از تعداد كلماتي كه در دقيقه تايپ مي‌شوند و از تداعي‌هايي كه صداي صفحه‌ي كي‌بورد در ذهن زنده مي‌كند و اينكه كليدهايش به چه ميزان نرم‌تر يا سخت‌تر نواخته مي‌شوند، تجسم كرد.
خلاصه كه باقي‌اش بماند ... به اندازه‌اي كه حجم يك سكوت بيهوده  را پر كنم گفتم. 

براي آقاي ب نگرانم. بروم سر و گوشي آب بدهم، شايد هنوز رمق حرف زدن داشته باشد و اين بار واقعاً بخواهد كسي، ولو يك همسايه‌ي غريبه‌اش، صدايش را بشنود؛ يا كسي در حد يك گوركن؛ كسي كه بتواند ذهن مرده‌اش را جايي توي رايزر چال كند.

بدون عنوان

آقاي الف موجود ساده‌اي است، اما نمي‌شود گفت ساده‌لوح. شايد حتي برخي اوقات نشانه‌هايي از هوش را هم بشود در او ديد. اما هوشمندي او -اگر باشد- چيزي نيست كه خيلي به چشم بيايد. آقاي الف خيلي ساده چيز‌ها را مي‌فهمد و خيلي ساده به آنها نگاه مي‌كند. مثلاً ممكن است جلوي او اتفاقي بيافتد كه اگر جلوي هر كس ديگر بيافتد آن شخص حالش خراب شود و مضمحل و در هم فرورفته به گوشه‌اي بخزد و سرش را ميان دو دستش بگيرد و حتي تا ساعتي هم نتواند از جايش تكان بخورد، اما آقاي الف فقط نگاه مي‌كند و مي‌گذرد، طوري كه گاهي ديگران فكر مي‌كنند كور بوده يا شايد حتي برخي فكر كنند خودش اين اتفاق را ترتيب داده. اما واقعاً اينطور نيست.مي‌دانم مي‌خواهيد بپرسيد من از كجا مي‌دانم و اگر «اينطور» نيست پس «چه طور» است. ولي اين‌ها الان مهم نيستند، چيزي كه مهم است اين است كه آقاي الف به همين دليل گرفتاري درست مي‌كند و چه بسا خودش هم در اين گرفتاري‌ها گاهي گرفتار مي‌شود.

البته آقاي الف مرد نسبتاً خوش‌برخوردي است. او هميشه ته دلش بدون اينكه خيلي معلوم باشد، يك ملاحظه‌ي دائمي دارد كه كسي را نرنجاند ولي گاهي حركاتي از او سر مي‌زند كه بشدت ديگران را آزرده مي‌كند، بخصوص وقتي صبرش تمام مي‌شود ويا طاقتش طاق مي‌شود. يعني مشكل اينجاست كه چون موجود ساده‌اي است كسي نمي‌فهمد چه موقع صبرش تمام شده يا ممكن است تمام شود. براي همين‌ها است كه آقاي الف تا مي‌تواند از ديگران دوري مي‌كند. چون مي‌داند بيشتر آدمها تكليفشان با او نمي‌دانند. گاهي با ديگران شروع به معاشرت مي‌كند ولي ناگهان غيبش مي‌زند و اين لحظه لحظا‌اي است كه مي‌داند اگر بيشتر معاشرت كند، ديگران را بدجوري آزار مي‌دهد. آقاي الف اگرچه از اين خلق و خوي ناسازگارش خوشنود نيست ولي از طرف ديگر هيچ مشكلي با خودش ندارد. هميشه معتقد است ايين بقيه هستند كه يك جاي كارشان مي‌لنگد. منتهي اين را كمتر ابراز مي‌كند چون مي‌داند ديگران از آدمهاي از خود راضي كه هميشه عيب را در ديگران جست‌وجو مي‌كنند خوششان نمي‌آيد و چون مي‌خواهد بيشتر از اين تنها نماند.
آقاي الف هميشه مي‌خواهد به زمان حال فكر كند چون فكر كردن به گذشته به شدت برايش آزار دهنده است. او حتي نمي‌تواند روي يك نوار قديمي را كه زماني كسي به او با علاقه تقديم كرده بخواند و درد عميقي احساس نكند. براي همين دائم سعي مي‌كند چيزهايي را كه يادآور گذشته هستند را با رنج و مشقت از اطراف خود دور كند و هر بار كه كسي مي‌خواهد هديه‌اي به او بدهد كه ممكن است روزي حكم يادگاري پيدا كند، وحشت مي‌كند، ولي همانطور كه گفتم هيچ وقت چنين چيزي بروز نمي‌دهد.
او خيلي خوب مي‌داند كه اگر بنا بود گذشته اش را روي دوشش بگذارد و با خود تا حال بياورد، حالا چيزي از او نمانده بود.
با اينهمه آقاي الف دارد كم كم خسته مي‌شود. گاهي از دستش در مي‌رود و يك تكه از گذشت را بيخود و بي‌جهت همراه خودش نگه مي‌دارد و بعد همان يك تكه ذهنش را آنقدر به هم مي‌ريزد كه تا چند روز پريشان مي‌شود.
آقاي الف از آدمها و خوبي‌هايشان مي‌ترسد. چون مي‌داند كه اين خوبيها به احتمال زياد خيلي موقتي است و جز اينكه تبديل به يادگاري‌هاي دردآور بشود، فايده‌اي ندارد. يعني شايد تقصيري هم نداشته باشد، چون هميشه اينطور برايش پيش‌آمده. با اين‌همه او آدم اميدواري‌است. نمي‌دانم چطور. ولي هنوز هم كه هنوز است اميدوار باشد كه روزي برسد كه ديگر از گرفتن يك هديه يا گذراندن يك روز خوش واهمه نداشته باشد.
از تو متنفرم آقاي الف.
 

يك روز معمولي معمولي معمولي

امروز هيچ فرقي با بقيه اين روزا نداشت. امروز يه روز خيلي معمولي بود. روزاي معمولي روزاي بهتري هستن، چون تو توشون آدم معمولي‌تري هستي. اصولاً خوبه كه آدم گاهي معمولي باشه. خوبه دريچه‌هاي حس و حالش بسته باشه. حس و حال چيزي نيست كه آدم همينجوري الكي خرج بكندش. بايد جاش باشه، آدمش باشه يعني كلاً بايد فرقش با تلاش معاش و پول و ملك و تفنن معلوم باشه. مثل كسي كه مي‌خواد كنسرت پيانو يا گيتار اكوستيك، يا سيتار بده، اگه بخواد هرجاي شلوغ و درهم برهمي همچين كاري كنه ميشه مطرب كنارخيابوني يا در بهترين حالت مجلس گرم كن دوزاري؛ حالا هرچقدرم كارش معركه باشه. اين كارا سالن و خوب و شيك و گرون مي‌خواد با تماشاچي خوش‌ذوق و باسليقه وگرنه جز توهين هيچي عايدش نمي‌شه. امروز روز خيلي معمولي‌اي بود. نمي‌دونم تا كي ولي فعلاً دوست دارم تا يه مدتي روزام همينجوري معمولي بمونه تا شايد دوباره يه موقعي از روزاي معمولي خسته شم.

علم الامراض

هر مرض به حجم و سرعت مي‌آيد و ذره ذره مي‌رود. يعني قاعده‌اش اين است. اگر بلافاصله بعد از اينكه گفته است «مريضم»، بگويد «خوب شدم» يعني يا مريض نبوده يا تظاهر به سلامت مي‌كند.
در هر دو صورت دروغي بي‌جهت گفته شده، كه اينهم براي خودش مرضي است.
از مكاشفات طبيبانه‌ي يك عصر جمعه‌.

دوتا درخت بالاي تپه

سر تپه روبرو دوتا درخته كه فقط گردي كله‌شون پيداس. پشت سرشونم گهگداري يه ابر سفيد رد ميشه، خيلي شاعرانه و خوشگل. يه دوربين خوب مي‌خواد با يه لنز تله، چون خيلي دورن با اين دوربين كامپكتا عكس خوبي در نمياد. ميشه هم رفت نزديكتر. من يه بار رفتم. در واقع از همينجا خوبن. وقتي بري خيلي نزديك مي‌بيني يه وضع داغوني دارن. اولاً خيلي فاصله‌شون از هم بيشتر از اونيه كه از اينجا به نظر مياد. تنه و ريشه‌شونم اصلاً به درد عكاسي نمي‌خوره. ابره هم از اينجاس كه پشت سرشون ديده مي‌شه، اونجا كه بري كلاً منظره يه چيز ديگه‌س؛ تل خاك و خاكروبه و يه سري ساختمون درب داغون تو پس زمينه. ولي هر چي من بگم فايده نداره. تا آدم نره با چشماي خودش نبينه خيالش راحت نميشه.

منتظرم اگه يكي دوربين خوب و يه لنز تله داشت، قرض كنم يه عكسي بگيرم از اينا. از همينجا.